Edición crítica de Pseudo-Hipócrates, De venae sectione (Extracto de Galeno, De cur. rat. per venae sect.)
Resumen
Trece manuscritos griegos transmiten un tratadito sobre la flebotomía que atribuyen en su mayoría a Hipócrates. Se trata en realidad de un extracto del Gal. De cur. rat. per venae sect. Un estudio de la transmisión revela que se agrupan en tres familias, dos de las cuales remiten a un arquetipo común con un ante quem 1375, mientras que la tercera se remonta a mediados del siglo XIII. Cuatro códices de la familia mejor (p) aportan la secuencia de cuatro trataditos, dos de ellos inéditos. Se presenta la edición de este pequeño texto basada en los seis manuscritos del De curandi ratione más los trece de este extracto. Lo más interesante son algunas lecciones que presenta el extracto, superiores a la transmisión directa del tratado original de Galeno. Como los manuscritos de Galeno no suelen ser anteriores al siglo XIII (y eso que para el De curandi disponemos del Laurentianus gr. 74.22, del s. XII), es posible encontrar buenas lecciones dispersas en los extractos.
Citas
AETIUS AMIDENUS (1935-1950): Aetii Amideni libri medicinales I-IV, edidit A. Olivieri, CMG VIII 1, Leipzig -Berlin, 1935. ... libri medicinales V-VIII, CMG VIII 2, Berlin, 1950. https://cmg.bbaw.de/epubl/online/cmg_08_01.php.
ALEXOPOULOU, M. (1998): Das Iatrosophion des sog. Meletios. Edition mit sprachlichem und sachlichem Kommentar. Inaugural-Dissertation, Ludwig-Maximilians-Universität München, München.
ASTRUC, C. & CONCASTY, M.-L. (1960): Bibliothèque nationale. Catalogue des manuscrits grecs. Troisième partie : Le Supplément grec, Tome III, nos 901-1371, Paris.
BANDINI, A. - ROSTAGNO, E. - FESTA, N. - KUDLIEN, F. (1961): Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Mediceae Laurentianae, Catalogi codicum graecorum lucis ope reimpressi I-III, Zentral-Antiquariat der deutschen demokratischen Republik, Leipzig.
BROCKMANN, CH. (2008): «Textkritische Überlegungen zu Ioannikios als Schreiber von Galen- und Aristotelestexten», B. ATSALOS (éd), Actes du VIe Colloque International de Paléographie Grecque, Société hellénique de reliure, Athêna, pp. 621-622, 624-625.
BOURAS-VALLINATOS, P. (2020): Innovation in Byzantine Medicine, The Writings of John Zacharias Aktouarios (c.1275-c.1330), Oxford University Press, Oxford.
CATALDI PALAU, A. (1986): «Les vicissitudes dela collection de manuscrits grecs de Guillaume Pellicier», Scriptorium 40: p. 32-53.
CHARTERIUS, P. (1639): Operum Hippocratis Coi, et Galeni Pergameni, medicorum omnium principum, t. X, Paris. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k581277.
DEVREESSE, R. (1945): Catalogue des manuscrits grecs. 2, Le fonds Coislin, Imprimerie nationale, Paris.
DEGEN, Rainer (1972): «Ein Corpus Medicorum Syriacorum», Medizinhistorisches Journal 7: 114-122.
DGE = RODRÍGUEZ ADRADOS, F. - RODRÍGUEZ SOMOLINOS, J. (coords.): Diccionario griego español (DGE), Madrid, Centro de Ciencias Humanas y Sociales, http://dge.cchs.csic.es/xdge/.
DIELS, H. (1905): Die Handschriften der antiken Arzte, I. Teil: Hippokrates und Galenos, Abhandlungen der königlisch Preussischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse, Berlin. https://cmg.bbaw.de/epubl/online/diels_02.php.
DIELS, H. (1907): Erster Nachtrag zur Handschriften der antiken Arzte, Abhdl. königl. Preuss. Akad. Wissenschaften, Philos.-hist. Kl., Berlin. https://cmg.bbaw.de/epubl/online/diels_04.php.
DURLING, Richard J.(1961):«AChronological Census of Renaissance Editions andTranslations of Galen», Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 24: 230-305. https://search.library.yale.edu/catalog/1854165.
DURLING, Richard J. (1967): «Corrigenda and Addenda to Diels’ Galenica. I», CodicesVaticani. Traditio 23: 461-476. ECCA, G. (2018): «Il Parisinus suppl. gr. 447 et il Vaticanus gr. 279, testimoni dei Commenti agli Aforismi ippocratici», Galenos 12: 11-28.
ECCA, G. (2022):«Il Περὶ τοῦ ἀνθρώπου: un inedito testo isagogico nelVaticanus gr. 279», AION (filol.) 44: 35-56. ENDRESS, G. et alii (1992-2014): A Greek and Arabic lexicon (GALex): materials for a dictionary of the medieval translations from Greek into Arabic, E.J. Brill, Leiden - New York.
FISCHER, K.-D (2000): «The “Isagoge” of Pseudo-Soranus: An Analysis of the Contents of a Medieval Introduction to the Art of Medicine», Medizinhistorisches Journal 35: 3-30.
GALENI librorum pars I-V (1525): Ed. A. ASULANUS, J.B. OPIZO, G. AGRICOLA SR., in aedibus Aldi et A. Asullani soceri, Venetiis.
GARCÍA NOVO, E. (2012): Galen. On the Anomalous Dyskrasia (De inaequali intemperie). Editio maior, ed., transl. and comment., Logos Verlag, Berlin.
GARCÍA NOVO, E. (2021): «Pseudo-Galeno, Praesagitio omnino vera expertaque: primera edición crítica», CFC (g): Estudios griegos e indoeuropeos 31: 107-122. https://doi.org/10.5209/cfcg.72681.
GASTGEBER, C. (2020): «Ogier Ghislain de Busbecq und seine griechischen Handschriften», A. BINGGELI, M. CASSIN, M. DETORAKI (eds.), Bibliothèques grecques dans l’Empire ottoman, Bibliologia 54, Brepols, Turnhout, pp. 145-181.
HARDT, IG. (1810): Catalogus codicum manuscriptorum Graecorum Bibliothecae Regiae Bavaricae, Bd.: 4, Cod. CCCXLVIII-CCCCLXXII, Monachii, p. 190-191.
HEIBERG, J.L. (1924): Paulus Aegineta, Libri V-VII, edidit, CMG IX 2, Leipzig et Berlin. https://cmg.bbaw.de/epubl/online/cmg_09_02.php.
HUNGER, H., KRESTEN, O. (1969): Katalog der griechischen Handschriften der Oesterreichischen Nationalbibliothek, II. Codices Juridici et Medici, Wien.
IDELER, I. (1892): Physici et medici graeci minores, II, Berlin.
KESSEL, G. (2016): «Inventory of Galen’s Extant Works in Syriac», J. C. LAMOREAUX (ed., tr.), Ḥunayn Ibn Is ḥāq on His Galen Translations, Brigham Young University Press, Provo, pp. 168-192.
KÜHN, C. G. (1821-1833): Claudii Galeni opera omnia, Leipzig [repr. Hildesheim 1964].
LAMOREAUX, J. C. (2016): Hunayn ibn Ishaq on his Galen Translations, Brigham Young University Press, Provo, Utah.
MARTINI, E. & BASSI, D. (1906): Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Ambrosianae, t. I-II, Milano [reimpr. en un volumen: Hildesheim-New York, 1978].
MERCATI, G., FRANCHI DE’ CAVALIERI, P. (1923): Codices Vaticani Graeci. Tomus 1. Codices 1-329, Typis Polyglottis Vaticanis, Romae.
MIONI, E. (1972): Bibliothecae Diui Marci Venetiarum codices graeci manuscripti. Volumen I, Pars altera: Classis II, Codd. 121-198 - Classes III, IV, V. Indices, Roma.
MIONI, E. (1981): Bibliothecae Diui Marci Venetiarum codices graeci manuscripti. Volumen I: Thesaurus Antiquus. Codices 1-299 (Ministero per i beni culturali e ambientali. Indici e Cataloghi, Nuova Serie VI), Roma.
MONDRAIN, B. (2003): «Comment était lu Galien à Byzance dans la première moitié du XVe siècle? Contribution à quelques aspects de l’histoire des textes», A. GARZYA (ed.), Trasmissione e ecdotica dei testi medici greci. M. D’Auria, Napoli, pp. 361-384.
MONDRAIN, B. (2004): «Les manuscrits grecs de médecine», La médecine grecque antique, Actes du 14ème colloque de la Villa Kérylos à Beaulieu-sur-Mer les 10 & 11 octobre 2003, Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, Paris, pp. 267-285. https://www.persee.fr/doc/keryl_1275-6229_2004_act_15_1_1096.
OMONT, H. (1886-1898): Inventaire sommaire des manuscrits grecs de la Bibliothèque nationale et des autres bibliothèques de Paris et des Départements, Paris.
OMONT, H. (1897): Catalogue des manuscrits grecs, latins, français et espagnols, et des portulans / recueillis par feu Emmanuel Miller, París.
ORIBASIUS (1928): Oribasii Collectionum medicarum reliquiae, libri I-VIII, edidit J. RAEDER, CMG VI 1,1, Leipzig &Berlin. https://cmg.bbaw.de/epubl/online/cmg_06_01_01.php.
ORIBASIUS (1926): Oribasii Synopsis ad Eustathium, Libri ad Eunapium, edidit J. RAEDER, CMG VI 3, Leipzig & Berlin. https://cmg.bbaw.de/epubl/online/cmg_06_03.php.
PÉREZ MARTÍN, I. (2013): «The Transmission of Some Writings by Psellos in Thirteenth-Century Constantinople», A. RIGO, P. ERMILOV, M.TRIZIO (eds.), Theologica minora:The Minor Genres of Byzantine Theological Literature, Brepols, Turnhout, pp. 159-174 + 180-185.
PIETROBELLI, Antoine (2009): «L’itinéraire de deux manuscrits de Galien à la Renaissance», Revue d’Histoire des Textes 4: 79-114.
PUNTONI, V. (1896): «Indice dei codici greci della Biblioteca Estense di Modena», Studi italiani di filologia classica 4: 379-536.
RICHARD, M. (1952): Inventaire des manuscrits grecs du British Museum. I, Le Fonds Sloane. II, Le Fonds Additional. III, Le Fonds Egerton. Appendice, Les Fonds Cottonian et Stowe, CNRS, Paris.
RINCEL, X. (2022): Les collectionneurs français de manuscrits grecs du Moyen Age à la Révolution française, Histoire, Université Paris sciences et lettres, Paris.
ROSTAGNO, E. - FESTA, N. (1893): «Indice dei codici greci Laurenziani non compresi nel catalogo del Bandini», Studi italiani di filologia classica 1: 129-232.
SEZGIN, Fuat (1970): Geschichte des arabischen Schriftums, Band 3, Medizin, Pharmazie, Zoologie, Tierheilkunde bis ca. 430H, E.J. Brill, Leiden.
SEZGIN, Fuat (1991): Bibliographie der deutschsprachigen Arabistik und Islamkunde: von den Anfängen bis 1986 nebst Literatur Über die arabischen Lánder der Gegenwart. 5 Band, Frankfurt am Main.
SINGER, CH. (1917): «A Review of the Medical Literature of the Dark Ages, with a New Text of about 1110», Proc. R. Soc. Med. 10 (Sect. Hist. Med.): 107-160.
STEVENSON, Henry M. (1885): Codices manuscripti Palatini Graeci Bibliothecae Vaticanae: descripti praeside I. B. Cardinali Pitra episcopo, Roma.
STUDEMUND, W. et alii (1890-1897): Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin. Vol. I et II, Codices ex bibliotheca Meermanniana Phillippici graeci nunc Berolinenses, Die HandschriftenVerzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin, A. Asher, Berlin.
TLG = PANTELIA, M. C. (ed.): Thesaurus Linguae Graecae® Digital Library, University of California, Irvine. http://www.tlg.uci.edu.
TOUWAIDE, A. (2016): A census of Greek medical manuscripts: from Byzantium to the Renaissance, Medicine in the medieval mediterranean 6, Routledge, Taylor & Francis Group, London - New York.
TOUWAIDE, A. (2021): Greek medical manuscripts - Diels’ catalogue.Tome 1-5, De Gruyter, Berlin - Boston.
ULLMANN, M. (1970): Die Medizin im Islam. E.J. Brill, Leiden, Netherlands.
ULLMANN, M. & ARNZEN, R. (2016): Aufsätze zur arabischen Rezeption der griechischen Medizin und Naturwissenschaft, De Gruyter, Boston - Berlin.
WILSON, N. (1987): «Aspects of the Transmission of Galen», G. CAVALLO (ed.), Le strade del testo, Bari, pp. 47-64.
ZIPSER, B. (2019): «Galen in Byzantine iatrosophia», P. BOURAS-VALLINATOS, B. ZIPSER (eds.), Brill’s Companion to the Reception of Galen, Brill’s companions to classical reception 17, Brill, Leiden - Boston, p. 111-123.
Derechos de autor 2025 Fortunatae

Esta obra está bajo licencia internacional Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-SinObrasDerivadas 4.0.
Los autores conservan los derechos de autor y garantizan a la revista el derecho de ser la primera publicación del trabajo al igual que licenciarlo bajo una Creative Commons Attribution License que permite a otros compartir el trabajo con un reconocimiento de la autoría del trabajo y la publicación inicial en esta revista.
Los autores pueden establecer por separado acuerdos adicionales para la distribución no exclusiva de la versión de la obra publicada en la revista (por ejemplo, situarlo en un repositorio institucional o publicarlo en un libro), con un reconocimiento de su publicación inicial en esta revista.


